Türkiye akademik özgürlükte, Sudan, Eritre, Kuzey Kore ve Ruanda ile aynı ligde!
Demokrasi, adalet, insan hakları dahil pek çok endekste dünyanın en kötü sıralamalarında yer alan Türkiye, “Akademik Özgürlükler Endeksi“nde de dibe vurdu. Türkiye, 179 ülke arasında 166’ncı sırada yer aldı. Türkiye, uluslararası kuruluşlarca ağır insan hakları ihlalleri suçlamalarına maruz kalan Kuzey Kore ve Belarus’la aynı grupta bulunuyor.
İsveç’teki Göteborg Üniversitesi Demokrasinin Çeşitleri Enstitüsü ile Almanya’daki Friedrich Alexander Üniversitesi Erlangen-Nürnberg Akademik Özgürlük Endeksi’nin hazırladığı Akademik Özgürlük Endeksi 2023 raporu açıklandı. Endekste “Araştırma ve öğretme özgürlüğü“, “Akademik değişim ve yayma özgürlüğü“, “Kurumsal özerklik“, “Kampüs bütünlüğü” ile “Akademik ve kültürel ifade özgürlüğü” kriterleri dikkate alındı.
Endeks 0 ile 1 arasında değişiyor. 1 özgürlüğün en iyi durumda olduğunu gösterirken 0 özgürlüklerin kısıtlandığına işaret ediyor. Euronews’te yer alan habere göre, Türkiye “en kötü yüzde 10” grubunda yer alıyor. Bu grup akademik özgürlüklerin en çok kısıtlandığı ülkeleri gösteriyor.
Bu grupta puan sıralamasına göre şu ülkeler yer alıyor: Küba, Ruanda, Mısır, Türkiye, İran, Nikaragua, Çin, Suudi Arabistan, Güney Sudan, Ekvator Ginesi, Bahreyn, Suriye, Belarus, Türkmenistan, Eritre, Burma/Myanmar, Kuzey Kore… Bu ülkelerin büyük bir kısmı insan hakkı ihlalleri ile anılıyor. Türkiye 179 ülke arasında 166. sırada yer aldı.
Türkiye’nin hemen üstünde Mısır; altında ise İran yer alıyor. Türkiye 2012 yılında 134. sırada bulunmasına rağmen endeks skoru çok daha yüksekti. Türkiye’nin Akademik Özgürlükler Endeks puanının 2012-2022 arasında 0,43’ten 0,08’e düşmesi son 10 yılda özgürlük seviyesinin hızlı şekilde gerilediğine işaret ediyor.
2016’da sert düşüş
Akademik Özgürlük Endeksi’nin 2002-2022 arasındaki verilerine bakıldığında Türkiye’nin 2016 yılında çok sert bir düşüş yaşadığı ve bu durumun devam ettiği görülüyor. 2002’de 0,55 olan Türkiye’nin puanı 2004’te 0,56 ile en yüksek değere ulaştı.
2010 yılına kadar benzer seviyede seyreden endeks 2010’da 0,47’e düştü. Bu tarihten sonra kademeli düşük görülürken 2015’e 0,3o’a kadar geriledi. 15 Temmuz darbe girişimin yaşandığı 2016 yılında ise Türkiye’nin akademik özgürlük karnesi çok sert bir düşüş ile 0,08’e geriledi.
Akademisyenler geçim sıkıntısı yaşıyor
Öte yandan, Türkiye’de akademisyenler son yıllarda büyük bir geçim sıkıntısı yaşadıklarından şikâyet ediyor. 2023 yılının ikinci yarısındaki son zamlara rağmen araştırma görevlisinin zamlı maaşı hâlâ yoksulluk sınırının altında.
Profesör asgari ücretin sadece 4,2 katı maaş alacak. Bu oran 2013 yılından bu yana en düşük ikinci değer. Profesör maaşı da yoksulluk sınırının altına düşmüştü.
